Ιστορία Αρχαίας Τανάγρας
Η Τανάγρα θεωρούνταν στην αρχαιότητα η πιο σημαντική Βοιωτική πόλη. Ο Παυσανίας την περιλαμβάνει στις περιηγήσεις του (9.20.3), τοποθετώντας τη στις πλαγιές του Κερκύνειου Όρους. Η τοποθεσία βρίσκεται 35km βόρεια της Αθήνας στο νοτιοανατολικό τμήμα της Βοιωτίας και συγκεκριμένα στο νοτιοανατολική πλαγιά της κορυφογραμμής που ονομάστηκε Ταναγραίο Όρος. Ο Ασωπός ποταμός που στην αρχαιότητα χώριζε την Αττική από την Βοιωτία ρέει νοτιοανατολικά. Επίσης στο νότιο άκρο της πόλης ένα μικρότερο ύψωμα περιλαμβάνεται εντός των τειχών. Όλη η πόλη είναι χτισμένη σε αναβαθμίδες (πεζούλες) με υψομετρικές διαφορές που φθάνουν τα 80 μέτρα προς τον Βορρά. Τα τείχη δε, εκτείνονται σε ακανόνιστη τροχιά στη πεδιάδα.
Τα τείχη είναι χτισμένα έτσι ώστε να καλύπτουν τις γεωγραφικές απαιτήσεις. Στερούνται ορθών γωνιών και μακρών ευθέων τμημάτων στα ορεινά σε αντίθεση με τα πεδινά βόρεια τμήματα. Υπάρχει κατασκευαστική ένδειξη για αρκετούς πύργους κατά μήκος των τειχών και ένα ς μεγάλος προμαχώνας στην νοτιοδυτική πλευρά που αντικρίζει την Θήβα. Στην νοτιοανατολική πλευρά προς την Αθήνα είναι ορατή μόνο μία μικρή έξοδος. Υπάρχουν και άλλες που βλέπουν σε δρόμους που οδηγούν στη Θήβα και το Δήλιο (έξοδος προς τη θάλασσα). Λεωφόροι πιθανόν αναπτύσσονται από ανατολή σε δύση και οδοί βόρεια νότια. Αυτό εξασφαλίζεται και από μη εύρεση ερειπίων τειχών στα μέρη αυτά. Ο 5ος αιώνας έφερε αθηναϊκή εχθρότητα και η Τανάγρα χρησιμοποιήθηκε ως πεδίο μάχης μεταξύ Αθήνας και Σπάρτης το 457 π.Χ. Οι Αθηναίοι κατεδάφισαν τα τείχη, αφήνοντας την πόλη σε δυστυχία μέχρι τις αρχές του 4ου αιώνα, όπου νέα τείχη υψώνονται με τη βοήθεια της Σπάρτης, μαζί με την κατασκευή θεάτρου. Η Ελληνιστική περίοδος ήταν εποχή ειρήνης και υγιούς ανάπτυξης που οδήγησε στην δημιουργία τέμπλου αφιερωμένο στην Δήμητρα και στη Κόρη, καθώς και στις Ταναγραίες φιγούρες. Η ευημερία συνεχίστηκε μέχρι τον 2ο π.χ. αιώνα π.χ. όπου παρατηρείται η πορεία προς τον μαρασμό.
Πηγή: Καναδικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθήνα
-------Τανάγρα (2η προσέγγιση)----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Από το 2000 μια ομάδα Ολλανδών, Ελλήνων και Σλοβένων ερευνητών και φοιτητών διεξάγουν επιφανειακή έρευνα στην αρχαία πόλη της Τανάγρας και στα περίχωρα υπό τη διεύθυνση του Καθηγητή John Bintliff. Η έρευνα συμπεριλαμβάνει εργασία εντός και εκτός πεδίου όπως επίσης και γεωφυσική έρευνα. Ειδικοί μελετούν τα κεραμικά που βρέθηκαν κατά τις επιφανειακές έρευνες. Στόχος του προγράμματος είναι να ανακατασκευάσει την ιστορική εξέλιξη της κατοίκησης της πόλης και τις σχέσεις με την άμεση ύπαιθρο. Η έρευνα επίσης προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για την διατήρηση και διαχείριση της Τανάγρας και άλλων αρχαιολογικών χώρων της Βοιωτίας. Η Τανάγρα φαίνεται ότι κατοικήθηκε πρωταρχικά κατά την Νεολιθική Περίοδο από μια μικρή ομάδα αγροτών και υπάρχουν αποδείξεις για παρόμοιους μικρούς οικισμούς μέχρι την Εποχή του Χαλκού. Η πόλη της Τανάγρας αναγνωρίζεται αρχικά κατά την διάρκεια της Ύστερης Γεωμετρικής και Πρώιμης Αρχαϊκής περιόδου (περίπου 700π.Χ) αν και το μέγεθος της πόλης κατά την περίοδο αυτή δεν είναι γνωστό. Στους κλασικούς χρόνους η πόλη της Τανάγρας ήταν μεγάλη και πλούσια. Στους πρώτους Ρωμαϊκούς χρόνους υπήρξε μείωση πληθυσμού σε όλη την νότια Ελλάδα και είναι πολύ πιθανόν να μειώθηκε ο πληθυσμός και το μέγεθος της Τανάγρας όπως έγινε και με άλλες πόλεις της περιοχής. Ωστόσο κατά τους όψιμους Ρωμαϊκούς χρόνους η πόλη αναπτύχθηκε εκ νέου και τα περισσότερα από τα επιφανειακά ευρήματα προέρχονται από αυτήν την περίοδο. Κατά την περίοδο αυτή εξάλλου επισκευάστηκαν οι κλασικές οχυρώσεις, ως αντίδραση στις επιδρομές βαρβάρων που έπλητταν την Ελλάδα. Μετά την όψιμη Ρωμαϊκή περίοδο η πόλη δεν κατοικήθηκε πλέον εκτεταμένα ενώ για την Βυζαντινή περίοδο υπάρχουν αποδείξεις μόνο για σκόρπια αγροκτήματα. Κατά την Μέση Οθωμανική περίοδο υπήρχε ένας μικρός οικισμός στην ακρόπολη που αποτελείτο από τέσσερις οικίες μεγάλου μήκους. Οι αποδείξεις για την ύπαιθρο αντιστοιχούν με αυτές της πόλης, με μεγάλη ανάπτυξη κατοίκησης στους Αρχαϊκούς και Κλασικούς χρόνους, μείωση στους ύστερους Ελληνιστικούς και Πρώιμους Ρωμαϊκούς χρόνους και άνθιση ξανά κατά την ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο.
Το ερευνητικό πρόγραμμα βοήθησε να κατανοήσουμε καλύτερα το σύστημα της γεωργικής καλλιέργειας του περιβάλλοντος χώρου των αρχαίων πόλεων. Η πυκνότητα των επονομαζόμενων .......offsite..... κεραμικών , στρώματα θραυσμάτων σε μικρότερη πυκνότητα από ότι υλικά που προέρχονται από παλαιότερους οικισμούς, αλλά αρκετά ενδεικτικά ενός μείζονος σχήματος ανθρώπινης δραστηριότητας, είναι υψηλότατη γύρω από τις άκρες της αρχαίας πόλης. Καθώς απομακρυνόμαστε από την πόλη η πυκνότητα σταδιακά μειώνεται και μετά από 2 χιλιόμετρα τα κεραμικά έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Μια εξήγηση για το φαινόμενο αυτό μπορεί να βρεθεί στο πρόγραμμα της λίπανσης που χρησιμοποιούσαν οι πόλεις και κατά το οποίο ο αστικός πληθυσμός αποθήκευε τα σκουπίδια του για ανακύκλωση στους αγρούς, ώστε να γίνουν εύφορα τα κτήματά του. Ενώ τα οργανικά στοιχεία έχουν εξαφανιστεί εδώ και καιρό, αυτό που έχει μείνει είναι ένα παχύ στρώμα σπασμένων κεραμικών. Αυτό το σύστημα λίπανσης πρέπει ακόμη να χρονολογηθεί για την Τανάγρα αλλά η αρχαία πόλη Θεσπιαί παρουσίασε ένα παρόμοιο φαινόμενο που μπορεί να χρονολογηθεί στην Κλασική περίοδο σύμφωνα με την εξάπλωση του πληθυσμού και το μέγεθος της πόλης.
